Surat iha Envelope Azul
Ohin, loron 30 Janeiru
2018, Igreja Dom Bosco Comoro rame tebes tan ema barak mak ba tuir missa
iha ne’ebá hodi simu Reitor Mor Salesiano mai vizita Timor-Leste. Maibe Frans
mak la ba. Nia la tama serbisu tan foti lisensa loron rua ona atu hela iha uma
haloot uma-laran ne’ebe foin halo pronto husi ninia kosar-been rasik.
Iha sasan livru kaixa ida foin tula husi nia maun nia uma. Livru kaixa ida ne’e
mesak ninia livru durante sei eskola.
Frans prepara ona armariu livru ida no hakarak prense livru hirak ne’e ba laran
hodi tau iha sala vizita. Wainhira hasai
livru sira ne’e ida-idak atu tau ba armariu, mak nia hetan envelope azul
ida monu husi livru ida nia laran. Nia foti envelope azul ne’e no kaer kona
surat ida iha laran hela. Nia loke hodi lee.
Sentru Dom Bosco Comoro, 25 Janeiro 2004
Dear Frans
Diak ka lae? Hau husu
boot o diak de’it. Ha’u mos diak. Diak ida liu fali diak baibain.
Frans, wainhira ha’u
hakerek surat ida ne’e, ha’u iha hela Dili. No hau hakarak fo hatene o,
ida ne’e mak ha’u nia ‘premeira-vez’ mai iha Dili. Yey… hau kontente la halimar
bele konsege mai iha Dili! Psssst… favor keta hamnasa hau, Frans. Se lae,
hau sei moe par mate. Hau sente o sei doko ulun la fiar maibe ida ne’e mak ha’u
nia realidade.
Wow, Frans… ha’u la imajina ikus mai bele mai duni iha sidade kapital Timor-Leste ne'e. Ha'u foho oan loos. Wainhira tama Becora, ha’u hare’e rame loos tan kalan ona mos ema sei la’o ba mai hela la hanesan iha Lospalos be hakmatek wainhira kalan. Uma sira be hamriik tuituir malu lakan nabilan ho lampu eletrisidade hanesan osan mean. Roo-ahi boot sira para tasi ibun dehan hotel mos iha laran. Tebes ka? Uma andar rua ho tolu kintu kantu. Afinal Dili mak hanesan ne’e.
Wow, Frans… ha’u la imajina ikus mai bele mai duni iha sidade kapital Timor-Leste ne'e. Ha'u foho oan loos. Wainhira tama Becora, ha’u hare’e rame loos tan kalan ona mos ema sei la’o ba mai hela la hanesan iha Lospalos be hakmatek wainhira kalan. Uma sira be hamriik tuituir malu lakan nabilan ho lampu eletrisidade hanesan osan mean. Roo-ahi boot sira para tasi ibun dehan hotel mos iha laran. Tebes ka? Uma andar rua ho tolu kintu kantu. Afinal Dili mak hanesan ne’e.
Maibe
hatene nusa?Molok ha’u atu mai, hau tenki hasoru lai obstaklu tolu.
Premeiru, mama no papa
kuaze la fo ha’u atu mai maski ha’u fo hatene ona katak ha’u la’os la’o mesak
maibe mai ho ema barak iha grupu igreja ida naran Oratorio Don Bosco. Lori kalan rua atu ha’u bele konvense sira
katak viajen grupu ne’e seguru maski sira kontinua
preokupa no laran-ruak. O bele dehan ha’u oan-feto ida ulun
to’os. Maibe ha’u la aguenta ona atu hakoi bebeik hau nia hakarak no hakruuk ba
inan-aman ho laran moras.
Segundu, maski depois papa hatan tiha atu hau bele mai, mama mak lakohi
fali. Papa dehan tempu to’o ona mai hau atu esperensia netik halo viajen dook
nudar foinsa’e. Mama fali lakohi ha’u mai Dili tan de’it rona katak ami
sei sa’e kareta trek mak mai. Ne’e tamba nia rona katak tuir dalan iha Subaun nian
ne’e kloot no klean. Bis barak monu iha ne’eba. Mama dehan sa’e trek ne’e hanesan sa’e
lafatik ida. Perigozu. Ha’u kuaze lahatene atu hatan saida ba mama. Maibe sorte
boot, papa konvense mama katak ne'e diak hela. Importante mak hau tenki tuur metin
iha laran no lalika hateke demais ba tasi iha Subaun okos be klean loos ne’e.
Passa tiha obstaklu
rua ne’e halo ha’u laran kmaan tebes, maibe iha tan obstaklu terseiru. Ha’u
tauk muta. Sim Frans, ha’u ne’e mutador ida aat loos. Rona dehan viajen husi
Lospalos ba Dili sei dook loos, fuan tuku-tuku karik
viajen ne’e sei ladun la’o diak mai ha’u. Agradese ba Nai, ha’u la konsege muta
tuir dalan to’o tama Dili.
Ami sai husi Lospalos
tuku rua loraik no to’o iha Dili besik tuku sanulu resin iha kalan. Ami hela
iha Sentru Don Bosco Comoro no loron
tuir mai mak sei tuir misa iha igreja Dom Bosco Comoro atu fo bemvindu ba
Reitor Mor Salesiano, saseluk husi Dom Bosco. Karik o hatene Dom Bosco? Tuir livru
ida ne’ebe ha’u lee, nia ne’e ema santu ida husi Turin iha Italia ne’eba. Nia dedika
nia an tomak hodi halibur no hanorin foinsa’e sira ne’ebe ema la tau matan. Afinal
wainhira sei kiik nia rasik mos hasoru susar oioin, dezarasaka boot atu bele
tama eskola, serbisu ba ema to’o nia konsege sai padre no ikus mai deside atu
serbisu tan liufali atan hodi bele taumatan ba foinsa’e sira maski nia rasik
mos padre ida be kiak ho inan faluk ida. Ha’u admira ninia aten-brani ne’e Frans. Tan ne’e mak ha’u tama Oratoriu
atu bele rona ninia istoria aten-brani ne’e.
Hodi viajen ho grupu ida ne’e mak fo ona oportunidade atu ha'u bele hare’e Dili nomos sai oportunidade atu bele hare’e fali o, Frans. (Ha'u mos oportunista lerek). Tebes, aban iha missa, ha'u tenki agradese duni ba Dom Bosco ho ninia Grupu Oratorio oan ne'e.
Hodi viajen ho grupu ida ne’e mak fo ona oportunidade atu ha'u bele hare’e Dili nomos sai oportunidade atu bele hare’e fali o, Frans. (Ha'u mos oportunista lerek). Tebes, aban iha missa, ha'u tenki agradese duni ba Dom Bosco ho ninia Grupu Oratorio oan ne'e.
Frans, liafuan sei la
to’o atu haktuir oinsa ha’u nia sentimentu oras ne’e. Ha’u iha hela ema barak
nia leet maibe ha’u sente hanesan mesa-mesak hela. Ema hotu kanta haksolok no
bidu tuir muzika animasaun maibe ha’u la sente. Ha’u senti hanesan la’o lakon
iha mundu fuik leet keta-ketak ida.
Hau saudades o Frans… Ha’u saudades tebes o. Ha’u
hein katak o bele mai kedas iha ne’e
husi ne’ebe de’it mak o hela ba dadaun
ne’e no mai hamaluk hau iha ne’e. Ita sei kaer liman, dadalia uituan molok
fo boanoite fahe malu nian no hasoru malu fali iha dadeer tuir mai hodi tuir
missa boot aban ne’e hamutuk hanesan foinsa’e sira be namora halo. Missa ba
Reitor Mor aban ne’e missa boot ida no ema barak mak mai. Karik o mos sei mai
hotu iha ne’e Frans? Ha’u espera loos o bele mai.
Kalan ne’e, anin fresku husi Dili nia tasi huu
mai iha ne’e maibe ema hotu senti hanesan naan be tamu. Afinal Dili ne’e rai-manas ida. La hanesan ho Lospalos be matak malirin loron kalan. Agora, hHa’u nia kaan ba Dili la makaas ona hanesan
molok ha’u mai. Hau hakarak atu fila ona ba Lospalos. Maibe ha’u sente falta se
ha’u la konsege hetan o molok ha’u fila. Kalan ne’e ha’u toba la dukur. Karik
tan rai-manas mak makaas eh karik mos tanba hanoin o mak makaas.
Frans, tinan ida ona
ita la hasoru malu desde remata pre-sekundariu. O mai tiha kontinua iha E.S.
São Fransisco de Assis, eskola sekundaria katólika famozu iha Dili ne’e. Hori
uluk kedas o sempre mehi atu eskola iha fatin ne’e loos? Oinsa o nia eskola
ne’e? Mestre sira hanorin kapaas loos ka? Oinsa ho o nia estudu? Ha’u hakarak
loos rona o nia istoria sira. Hau sente iha ne’e o sei hetan kolega barak no
dalaruma mos ‘doben barak’. O ema ida
habelun lalais, hahalok diak, badinas no bele sai lider ba futuru. Konaba
matenek, hau la duvida katak o sei bele kompete ho Dili oan sira konaba lisaun
eskola nian. Keta rende tan de’it o mai husi distritu, estuda halo didiak, ha’u
fiar o sei hetan valor diak no duni o nia mehi ba futuru.
Frans, aban iha missa,
hau sei fiar katak o mai. Husu boot anin kalan ne’e hato’o liamenon ba o liuhusi
ema ruma katak ha’u agora ne’e iha Dili
hela hodi hein o. O iha Dili hela iha ne’ebe? Se la sala uluk o dehan iha Palapasu. Ne’e
iha uituan ne’ebe? Ohin ha’u mai, ha’u buka
loos hodi husu fatin ne’e ba kolega ida maibe nia dehan ne’e la hare’e
hetan husi estrada boot. Ha’u tahan de’it deskontente ida ne’e. Kalan ne’e ha’u
sei toba ho esperansa boot katak hau sei
hetan o iha missa aban.
Maski nune’e, ha’u hatene
katak iha posibilidade mos o sei la mosu mai. Laiha buat ida. Ha’u komprende.
Oras ne’e, laiha dalan seluk atu ita kontaktu malu exeptu liuhusi surat de’it.
Ha’u sei hein o fila ba Lospalos iha
ferias Paskua fulan rua tuir mai no ita nain rua sei konta buat barak. Tan
ne’e, favor hare’e o nia an didiak, Frans.
Kalan diak no to’o ita
hasoru malu fali.
With love
Angela
Lee tiha surat ne’e, Frans hamnasa mihis no dalaruma doko
ulun tiha. Angela nia lalatak rasik hanesan koalia ho nia husi surat tahan
mihis ne’e. Nia hanoin hetan fali oinsa tinan sanulu resin tolu liuba, surat
iha envelope azul ne’e to’o iha nia liman husi kolega ida hafoin loron ida
Angela no grupu be nia tuir fila hikas ba Lospalos. Iha kalan, nia
fo tempu lee surat ne’e mak foin toba.
Nia sente sala ba Angela tan la konsege hasoru nia maski loloos tempu ne'e nia bele mai duni. Laos de’it iha
Igreja Comoro ne’eba maibe mos iha Paskua tuir mai ne’ebe Angela hein, Frans la
ba ida.
Kalan ne’e iha kuartu laran nia feen Ana ho sira nia oan kaduak bebe feto no mane fulan sia toba dukur hela. Frans loloos toba ona maibe nia deside hadeer no hakat ba sala vizita hodi lee fila-fali surat ida ne’e mesaa-mesak akompanha ho lilin ida nia lakan.
Hotu tiha, nia rai diak fali surat ida-ne’e iha gaveta ida
be nia de’it mak bele loke.
Dili, fim de Janeiro 2018
Komentar
Posting Komentar