Posting Facebook konaba Feto-Foun: Konlisensa Ha’u nia Banin-Feto Futuru (Parte 1)

Konlisensa, Ha’u nia Banin-feto Futuru

Uluk nanain, ho respeitu ha’u hakarak kumprimenta lai itaboot, feto ida ne’ebé sai ona inan ba ha’u nia doben. Nia mane ida ne’ebe hau hahu hadomi ona ikus ne’e. Husu boot nia mak sei sai ha’u nia noivu no ha’u nia laen futuru. Ha’u hein katak, wainhira itaboot lee karta ida ne’e,  itaboot hela ho diak de’it no susar labele kona tan  loron ohin ne’e furak tebes. 

Tuir mai, ha’u hakarak hato’o tansa ha’u hakerek karta nakloken ida ne’e ba itaboot. 

Iha loron hirak liuba, wainhira ha’u ba hemu kafee iha kantina ida besik ami nia serbisu fatin, ha’u hetan grupu feto-maluk balun ne’ebe mos tuur halimar iha ne’eba no dadalia ho kontente no hamnasa hahaek. Ne’e normal akontese iha kantina ida ne’e. Maibe momentu balun afoin sira tuur ha’u rona sira ida halekar posting status ida iha Facebook hodi lee ho lian makaas ho liafuan sira tuir mai:

“Ai pah, atu sai feto foun mak mosu mai tuur transa ain de’it, pinta an de’it depois mak lahatene tein no halo serbisu uma laran sah, ita mate.” 

Lee tiha nune’e sira hamnasa no hateten ba malun nune’e:

“Aioo… se mak atu sai mana Marta nia feto-foun sa hein simu masin kaut mak ne’e. Mana Marta ne’e ibun la boot ida karik. Aioo.. kuitadu nia kala atu sai banin ba feto se mak ne’e”.

Dehan tiha nune’e sira hamnasa tiha hafoin ida seluk hatutan tan.

“Ne’e sah… ne’e orsida feto-foun nia ulun kala terus liafuan la oras-oras. Hahahae loi.. aat ida halo nusa.”

Ha’u rona sira koalia, halo ha’u la kompreende buat rua. 

Dahuluk, oinsa mak feto maluk ida ne’ebe sai ona inan bele hatuun ninia feto-foun futuru nia imajen hanesan fali nia hatene ona ninia feto-foun futuru ne’e toma-tomak husi laran no liur? Se nia feto-foun futuru ne’e hahalok ladiak tansa la hasoru diretamente hodi koalia ba malun atu hadia? Nudar inan, nudar feto nebe esperensia ona no otas boot liu, laos ninia knar mak atu hanorin no hatudu dalan ba foinsa’e ne’ebe atu la’o tuir nia ain-fatin?

Daruak, oinsa mak feto-maluk sira ne’ebe lee posting ida ne’e mos bele hamnasa komik hanesan fali ne’e buat diak ida ne’ebe presiza apresiasaun? No feto-maluk sira ohin ne’e, sira  envez hato’o empatia, sira mos tuir hodi hatuun halo aat tan. Mai ha’u hahalok hanesan ne’e la hatudu ida nia pontu forte iha publiku nia oin maibe ita mak hatuun fali ita nia an rasik no ita laiha respeita ba feto maluk seluk ne’ebe nia ema humanu baibain hanesan ita ne’ebe presiza ita respeita ninia dignidade.

Buat rua ne’e mak ha’u analiza tuituir enkuantu horut ha’u nia kafe. Derepente, hafoin horut ha’u nia kafe ba dala rua, ha’u nia telfone lian no ida ne’e ha’u nia kolega diak ida mak mensajen ha’u haruka ha’u tenki loke kedas Facebook messenger atu hare’e buat ida iha ne’eba.  Ha’u sai bilaan no laran la metin tan kuriozu.  

Log in tiha messenger, ha’u loke mensajen husi ha’u nia kolega no ha’u hakfodak tebe-tebes nomos la fiar ba buat ne’ebe ha’u hare’e. Iha ne’eba, imajen screen shot husi posting liafuan ne’ebe ohin grupu-feto sira  ne’e lee mak mosu momoos iha ne’eba. Ha’u doko ulun la fiar!

Ha’u hare’e tuir naran no foto profil posting ne’e nain. Hare’e kois ba, foto ne’e hatudu imajen ne’ebe familiar tebes ona mai ha’u semana ikus ne’e. Atu konfirma diak liutan ha’u buka tuir naran ida ne’e iha Facebook search engine. Rezultadu mosu mai no ha’u klike profil ID ne’ebe hanesan ho posting ohin ne’e naran Marta Silva. Ha’u taka tiha matan husu boot ne’e naran mak hanesan maibe ema seluk tiha. Hafoin profil ne’e mosu no ha’u hare’e tuir foto sira mak ha’u koko simu ho laran todan katak ema ne’e mak itaboot duni. Ha’u nia banin-feto futuru.  Senhora Marta  Bikeli Silva ne’ebe iha oan-mane ida de’it no agora tuir malun dadaun ho ha’u. Fasil atu hatene itaboot tan itaboot  ema kuinesidu iha Dili laran ho pasta diretora iha ministeriu ida.  

Ha’u fila fali ba mensajen iha inbox messenjer no hare’e imajen screen shot ne’e ho ain-tuur mamar tiha. Iha imajen ne’e hau bele haree’e ema barak fo like no fo emoticon hamnasa no wow nudar reasaun. Iha ne’eba mos iha komentariu lubuk ida. Balun hamnasa hahaek. Balun husu ‘nusa fali  mak ne’e?’. Maibe aat liu balun soe lia dehan ‘duni fila tiha de’it mamy.’ ‘Ne’e atu sai feto foun mak ne’e ka?’. ‘Kuidadu, feto-foun sira agora ne’e ladiak mak ne’e hahahhae’ no komentariu seluk tan ne’ebe ha’u lahatene loos koalia saida.  

Ha’u nia banin-feto futuru, sorte katak ha’u la add itaboot iha Facebook, se lae, ha’u lahatene loos ha’u nia oin atu tau iha ne’ebe se ema lee posting ida ne’e?  Tan ha’u nia kolega balun iha Facebook hatene katak ha’u tuir malun hela ho itaboot nia oan-mane. Sira sei hamnasa ha’u ho fihir ha’u ho bisu-bisun hodi konta ha’u katak ha’u feto-foun futuru ida ne’ebe laiha kualidade. Se loro-loron ema hatuun no konta hela de'it ha'u mak ha'u nia an la forte, ha’u bele hetan pressaun psikolojiku no  bele stress to’o depressaun tan. Karik itaboot hatene saida mak akontese ba ema ne'ebe stress no depressaun tan pressaun sosial hanesan ne'e?

Tebes. Ha’u la imajina itaboot bele halo hanesan ne’e mai ha’u. 

Afinal, ha’u foin mak hasoru-malun ho itaboot dalarua de’it wainhira ita hetan malun iha festa kazamentu ida iha Delta Nova ne’eba. Momentu ne’eba, itaboot nia oan-mane mak aprezenta ha’u ba itaboot no ita haseen malun diak loos. Ba dalarua nian mak ita hasoru malu iha restaurant ida iha Timor-Plaza ne’eba maibe ita kumprimenta malun liu de’it. Laiha dadalia barak. 

Ha’u hakarak hato’o katak ha’u ho itaboot nia oan-mane tuir malun tinan lima ona desde ami sei tuur iha universidade to’o ami hetan ona serbisu. Maibe ami seidauk hanoin atu hakat ba passu seriu exeptu foindadauk mak itaboot nia oan-mane fo kuinese ha’u ba itaboot iha festa ne’e. 

Durante ne’e ami-rua tuir malun ho diak, buka respeitu malun no kuinese malun ba ida-idak ninia karater atu bele hare’e akrik ami bele kontinua ami nia relasaun ba passu seriu. Ida ne’e mak ami nia modelu namora. Alende ne’e ami mos estima malun ho domin foinsa’e ne’ebe ami iha. Ha’u fiar katak itaboot passa ona prosesu ida ne’e no hatene liu ha’u. Itaboot nia oan mane hahu sente kata kami rua iha potensia atu sai fen-laen ba futuru no ha’u mos sente nune’e. Tan ne’e, se ami rua hanoin ona hanesan ne’e entaun itaboot sai ona hanesan banin-feto futuru mai ha’u no ha’u sai itaboot nia feto-foun futuru. 

Ha’u hatene katak ha’u presiza kuinese ita no ita moos presiza kuinese liuhusi passatempu ka hasoru malun dalabarak tan. Husi ne’e mak ita sei dadalia no kuinese malun ba ida-idak ninia karater no gosta nune’e mak ita bele julga ida-idak ninia hahalok no lalaok. 

Maibe, se ita foin mak hasoru malun kois de’it, nein koalia barak no seidauk hatene malun didiak, tansa mak ita bele julga ha'u aat ona hanesan ne'e? 

VZ

Caicoli, 9 September 2017