Dália (Parte 2)

Rezultadu Ezame.

“Ha’u liuuuuu!!!!!!”

Dália la bele tahan ninia kontente wainhira loke envelope rezultadu ezame nian no hare’e hetan liafuan ‘APROVADO’ hakerek iha ne’ebá . Nia tuur la hakmatek no hakarak loos atu fila ba uma lalais hodi fahe ksolok ne’e ho nia mamá.

To’o iha uma, Dália ba kedas buka nia mamá iha dapur .

“Mamáa…. Mai hare’e lai ida ne’e. Ha’u kontente loos!” Dália hateten nune’e hodi hakuak metin nia inan

“Nusa ne’e…….? ” Señora Amélia hateke nia oan feto ho bilaan.

“Mamá haluha ona ka? Ohin ha’u simu rezultadu ezame final nian no ha’u liu mamá. Hare’e to’ok iha surat ne’e.” Dália hatudu surat ne’ebé nia hasai husi envelope mutin hodi fó ba nia mamá atu hare’e.

“Parabeens noi, mamá kontente ho o. O bele duni.“ Señora Amélia fihir Dália ho orgullu.

Derepente lian ida bolu ho makaas husi uma laran.

“Amélia!!! Hahan pronto ona ka seidauk?! Imi halo hela saida mak oras hanesan ne’e ita seidauk han meudia ?”

Afinál Abo Luis mak bolu. Señora Amélia no nia oan feto hakfodak no ho lalais señora Amélia hiit dadauk ona modo been iha tirina hodi lori ba tau iha meza leten hamutuk ho hahan sira seluk.

“Deskulpa apá… Dália kontente loos tan hare’e nia rezultadu ezame final, no nia liu tiha ona.” Señora Amélia hateke ba nia aman hodi tau hela modo been iha meza leten ho didiak.

“Hmm… nune’e ka? Ha’u hanoin imi halo saida. Liu de’it eskola pre-sekundária oan de’it mos nakriik-an loos. Feto atu eskola aas to’o iha ne’ebé de’it mos ikus mai nia fatin mak iha dapur ne’ebá. Atu halo liu fali saida tan?” Abo Luis ko’alia hodi hahu han dadauk enkuantu Señora Amélia senti isin-toos iha fatin rona liafuan ne’e.

Dália ne’ebé sai mai atu hemu bee mos hamriik metin de’it iha fatin wainhira rona liafuan ida ne’e. Ho matan been nakonu nia halai tama ba nia kuartu.

“Papá… favor keta hateten nune’e. Nia tinan sei ki’ik, nia seidauk kompreende buat ida. Papa nia liafuan ne’e sei halo nia neon susar. …” Señora Amélia hatán nia aman ne’ebé kontinua han ho jeitu la preokupa ba nia eh ba Dália.

Kalan ne’e Dália hirus hodi lakohi sai husi kuartu laran. Nia tristi loos tan hanoin kona liafuan husi nia abó ohin meudia ne’e. Afinál antes ne’e, nia kontente loos hodi hanoin katak laos nia mamá de’it mak sei kontente ba nia maibé mos nia abó mane ne’e. Maibé ohin nia abó mane nia liafuan soke loos nia neon. Dália nia matan been sulin habokon nia hasan .

“Dália….”

Dália hateke nia mamá ne’ebé mai hakbesik nia hodi hakuak nia.

“Mamá… tansa abó Luis  ko’alia hanesan ne’e mai ha’u? Tansa nia la kontente ba ha’u nia rezultadu ezame hanesan mamá? Ha’u tristi fali mamá, ha’u senti hanesan abó mane la gosta ha’u atu eskola.” Dália sei hakuak nafatin nia mamá hodi fakar sai ninia sentimentu triste sira ne’e. Ba nia, oras ne’e fatin hakmatek liu mak iha nia mamá nia hakuak ne’ebé bele fó matak-malirin ba fuan.

“Dália… keta hanoin hanesan ne’e. O nia abo mak seidauk kompreende de’it, ne’e mak nia ko’alia hanesan ne’e. La’os dehan nia la gosta o atu eskola maibé dalaruma nia hakarak atu koko o, atu bele hatudu katak ho o nia estuda ne’e, o sei ba oin duni no la para de’it iha dalan klaran. O tenki forte atu rona liafuan sira ne’e. “ Señora Amélia hateten hodi konsola.

“Para de’it iha dalan klaran? Ne’e katak sá?” .

“Hmmm… aban bairua mak mamá esplika. Hamoos tiha o nia matan been, haruus netik no sai ba haan lai. Mamá hein iha meza. “ Señora Amelia la’o sai husi kuartu no husik hela Dália.

Hafoin haruus liu tiha, Dália ba tuir nia mamá no sira nain rua tuur hamutuk hodi han kalan nian. Kalan –kalan sira nain rua mak sempre han ikus hafoin abo Luis, tia Eliza no tiu Ambrosio han hotu.

“Mamá….”

“Sim…”

“Mamá hatene eskola Sekundária Catolica Sao Joao de Deus ne’e?”

“Sim… mamá hatene. Eskola ida be iha distritu ne’e loos. Nusa?”

“Ha’u hakarak eskola iha ne’ebá…”

Señora Amélia nonook hodi kaer metin de’it kanuru. Nia fihir Dália ne’ebé hateke nia hodi hein nia hatán.

“Dália… eskola ida ne’e ha’u rona selu karun loos fulan-fulan. Seidauk tau naran nian, farda, kontribuisaun ba atividade oioin. Nomoos… eskola ne’e ema riku nia oan de’it mak ba eskola iha ne’ebá. O hare’e dadauk mamá la serbisu hanesan funsionariu no la hetan osan boot exeptu osan uituan husi halo dosi nian. Ne’e mos karik ema hameno. Se o hakarak kontinua eskola entaun hili eskola públika de’it, tan eskola públika ne’e la selu. Nomós, eskola ne’e dook uituan, o tenki la’o ain loro-loron. O bele forte atu la’o dook loro-loron ka lae?”

“Maibé mamá… eskola publika ne’ebé iha ne’e ha’u hare’e la duun di’ak. Dala barak ha’u hare’e estudante sira sai loron tomak bele halimar de’it iha liur no dalaruma mestri laiha.Maibé eskola Sao Joao De Deus ne’e nia mestri sira dehan hanorin di’ak loos, iha atividade oioin ne’ebé bele halo estudante aprende barak. No dalaruma wainhira ita iha valor di’ak , bele ba eskola iha rai liur….

Konaba atu la’o ain loro-loron ne’e, ba ha’u la problema tamba ha’u baibain la’o ain de’it ba eskola loro-loron maski eskola ida agora la duun dook hanesan eskola Sao Joao de Deus ne’e. Maibé wainhira sai eskola ho ema barak, ita sei la sente kolen….”

Nonook hakonu sira nia leet.

Dália hateke nia mamá no hakruuk fali ho laran taridu. Señora Dália dada iis naruk hodi hateke fali nia oan feto ho laran todan. Nia realiza katak Dália labarik foinsa’e ida ne’ebé matenek iha eskola no nakonu ho laran nakloke atu aprende. Nia merese duni atu hetan buat ne’ebé nia husu ne’e. Maibé nudar inan mesak ne’ebé dezempregu ho rendimentu ki’ik sei susar atu realiza ida ne’e.

“Di’ak….mamá la promete. Orsida mamá sei koko ko’alia ho o nia abo no tiu Ambrosio karik sira bele ajuda…”

“ Tebes ka mamá….?” Dália hateke fali nia mamá ho matan nabilan tan esperansa ki’ikoan ida lakan fali ona ba ninia hakarak ne’e.

“Sim….”

Agora hare’e han hotu tiha lai o nia etu iha bikan ne’e. Hotu tiha ita nain rua fase bikan sira no haloot tiha lai molok ba toba.”

Dália hamnasa mihis ba nia inan no kontinua halo hotu ninia han kalan.

Hafoin fase bikan no haloot tiha. Dália sente dukur loos no ba uluk iha kuartu hodi latan atu toba. Nia mamá seidauk mai tuir nia. Dália sente dalaruma nia mamá sei ba ko’alia ho nia abó mane no nia tiun. Dália baibain hatene ona katak wainhira ema boot sira tuur hamutuk hodi dada lia, ne’e sei dada tempu bele to’o kalan boot no labarik hanesan nia sei la hetan permite atu hatene konabá saida mak sira ko’alia.

Dália hateke ba imajen Jesus no Maria iha ortóriu ki’ikoan iha nia kuartu. Nia hadeer fali hodi halo nia orasaun kalan nian.

“Nai…obrigadu ba buat hotu ne’ebé fó ona mai ha’u iha loron ne’e.

Ha’u lakohi husu buat barak maibé buat rua de’it.

Favor tulun nafatin ha’u nia mamá.

No favor halo ha’u bele eskola iha eskola sekundária Sao Joao de Deus.

Amen.”

Reza hotu, Dália latan tuun ba kama ho hamnasa mihis iha nia oin be nakonu ho esperansa boot. Husi odamatan be nakloke uituan, Señora Amelia hateke nia oan feto ho laran susar uitan no laran ruak. Tan nia mos la bele garante katak nia bele realiza buat ne’ebé Dália husu.

***

(Kontinua ba Parte 3…..)

Nota ba leitor sira:

Istoria ida ne’e nudar istoria fiksaun ho genre drama familia. Ideia ba istoria ne’e, autor hetan inpirasaun husi kontestu moris loro-loron nian iha Timor-Leste no autor hakarak haktuir ho maneira kreativa liuhusi obra hakerek kreativu fiksaun ho objektivu atu bele sai reflesaun no animasaun de’it ba leitor sira. Tan ne’e, karater personajen sira , fatin no akontesimentu iha istoria ne’e mesak inventa rasik husi autor no laos atu refere ba ema ruma, fatin ruma eh akontesimentu ruma. Karik iha elementu ruma ne’ebé sente hanesan nune’e konsidera hanesan koinsidensia de’it.

Obrigadu Wain. 

VZ, 18 Febreiru 2016